SİNEMANIN DÜNYA'DA TARİHSEL GELİŞİMİ

Sinema güzel sanatların altı dalını (resim, heykel, müzik, dans, edebiyat, mimari) içinde barındırdığından yedinci sanat deyimi kullanılmaktadır. Sinema toplumdan beslenir ve insan hayatındaki tüm renkleri içinde barındırır. Barındırdığı bu renkleri birçok farklı teknikte bize yansıtmaktadır. Sinemanın her ne kadar 120 yıllık bir geçmişi olsa da bu zamana kadar ki gelişimi milattan önceye dayanmaktadır. İlk icatlardan biri ‘Camera Obscura’ (karanlık oda) adlı buluştur. Cihaz oda veya bir kutu biçiminde bulunur ve bir yüzeyinde açılan delikten oluşur. Bu icat çevresindeki görüntüleri kutuya açılan delikten, kutunun diğer tarafına yansıtmaktadır.

Camera Obscura

Ayrıca çok eskiden bilinen gözün ağ tabakasındaki izleniminden kaynaklanan bu durumun sinemanın ortaya çıkışına katkı sağladığı düşünülmektedir.

Gözün ağ tabakasındaki bu izlenim şudur: Işığın retinaya girmesi bittikten sonra beynin bir süre daha görüntüyü algılamaya devam etmesinden kaynaklanan yanılma durumudur. Bu bağlamda gözün ağ tabakasındaki izlenimden esinlenerek küçük aletler yapılmıştır. Örnek: newton çarkı gibi.

Sinemanın kökeni çizgi filme dayanıldığı düşünülmektedir. Çünkü sinemadan önce çizimlere hareket verilmiştir. Örneğin; her sayfaya çizilen resimlerin kitabın hızlı çevrilmesi ile resimlere hareket izlenimi verilmektedir. Bu duruma bağlı olarak çeşitli araçlar icat edilir. (optik fener, diyoroma, zoetrope) gibi.

Zoetrope

Resimlerin seri şekilde gösterilmesiyle ‘movie’ ismini almıştır. Nicephore Niepce’in fotoğrafı icat etmesi üzerine fotoğrafların çoğaltılıp hareketlendirilmesi sinemaya geçilmesi yönünde bir adım daha atılmıştır. Fotoğrafçı Eadweard Muybridge ise atların her hareketini fotoğraflamak için bir düzenek oluşturur. Peş peşe yakalanan bu çeşitli hareketler fotoğrafların yan yana getirilmesiyle atların hareket ettiği görülmektedir. Bu teknik film şeridinin oluşturulmasına katkı sağlamıştır.

19. yüzyılda teknolojinin gelişiminin baş göstermesiyle insan hayatında büyük oranda canlılık ve hızlanma gözlemlenmiştir. Bu yüzden o zamanın anlamını, gelişimini kavrayabilmek için sinema sanatının doğuşunu tetiklemiştir. Fakat sinema ilk önce belgeleme amaçlı ortaya çıkar. Zamanla sanatsal özelliklerini kazanır. Ayrıca sinema teknolojinin hızlanmasına paralel olarak gelişme göstermiştir. 1891'de Thomas Edison tarafından ‘kinetoskop’ aygıtı bulunur. Cihazın üstündeki bir gözetleme deliğinden filmler tek bir izleyici tarafından kullanılabiliyordu. Edison 1894'te kurduğu ‘Black Maria’ adlı stüdyoda birçok film çekmiştir. Fakat Edison her ne kadar sinemanın ortaya çıkışına katkı sağlasa da sinemayı icat eden kişi olarak kabul edilmemiştir. Çünkü kinetoskop cihazı ile filmler perdeye yansıtılmayıp tek bir izleyici tarafından izleniyordu.

Kinetoskop

Sinemanın başlangıcı 1895'te Auguste ve Louis Lumiere Kardeşler ile başladığı kabul edilir. Lumiere Kardeşler ‘sinematografi’ adı verilen aygıtı geliştirirler. Bu aygıt elle çalıştırılabilir ve istenilen yere taşınabilecek ağırlıktaydı. Ayrıca hem film çekimi hem de film gösterimi yapabilecek kapasiteye sahiptir.

Sinematografi

Lumiere Kardeşler ilk gösterilerini 1895'te Paris'te Capucines Bulvarı'ndaki Grand Cafe’de gerçekleştirir ve bu gösteri sinemanın başlangıcı kabul edilir. İlk gösterimdeki filmin adı ‘Bir Trenin Gara Girişi’ dir. Bu filmi ilk izleyenlerin trenin yaklaşmasıyla kendilerine çarpacağından korkup yerlerinden kalktıkları bilinmektedir.

Edison’nun filmleri sirk ve vodvil gösterileri iken Lumiere Kardeşlerin filmleri dünyanın çeşitli yerlerine gönderilen kameramanların çektikleri belgeseller ve haber filmlerinden oluşuyordu. Hatta Lumiere Kardeşler tarafından kameraman Alexsder Puromya İstanbul'a gönderilir. Burada dünya sinemasındaki ikinci kaydırma hareketini bir kayağın üstünde Haliç'te gerçekleştirmiştir. Bu çalışma ile sinema fiili olarak Türkiye'ye girmiştir.

Sinemaya düş gücü, yaratıcılığı katan onu bir öykü anlatım tarzı ile buluşturan ve sinemayı bambaşka boyuta taşıyan isim ise Georges Melies’tir. Bu film ‘Aya seyahat’ adlı ilk sessiz bilim kurgu filmidir. Sinemanın sanayileşip bir endüstri haline gelmesi tam anlamıyla Hollywood' da başlamıştır. Çünkü 1. Dünya Savaşı'nın getirdiği etki ile dünya pazarında egemen olan Fransa sinema sektörünü sekteye uğratmıştır ve Amerika sinemada üstün gelmeye başlamıştır. Ayrıca Hollywood, filmleri türlerine göre ayırıp sinemayı sistematik bir hale getirmiş ve daha da başarı kazanmıştır.